Μια θάλασσα γεμάτη μέδουσες στο κοντινό μέλλον; Οι ωκεάνιοι καύσωνες, που πλήττουν σχεδόν το ήμισυ των θαλασσίων υδάτων στον κόσμο, απειλούν να αποδυναμώσουν και να μεταμορφώσουν σε βάθος τα θαλάσσια οικοσυστήματα, που έχουν ήδη πληγεί από την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Ποιες οι διαστάσεις των ωκεάνιων καυσώνων;
Τον φετινό Ιούλιο, το 44% των ωκεανών του κόσμου αντιμετωπίζει θαλάσσια κύματα καύσωνα, ποσοστό ρεκόρ από το 1991, σύμφωνα με την Ωκεανογραφική Υπηρεσία των ΗΠΑ (NOAA), η οποία εκτιμά ότι το ποσοστό αυτό θα μπορούσε να φτάσει το 50% μέχρι τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο.
Η παγκόσμια θερμοκρασία των ωκεανών αγγίζει το 21 ° C, κοντά στο απόλυτο ρεκόρ (21,1 ° C). Ο Βόρειος Ατλαντικός έφτασε τους 24,5 βαθμούς Κελσίου, λόγω του επίμονου καύσωνα που έπληξε από τα τέλη Μαΐου τον Βισκαϊκό Κόλπο και την θαλάσσια περιοχή ανοικτά της Πορτογαλίας.
Στη Μεσόγειο, τοπικά η θερμοκρασία φθάνει μέχρι και τους 30 ° C (4 ° C πάνω από το κανονικό) στην περιοχή ανάμεσα στην Σικελία και την Νάπολη, σύμφωνα με τον Τιμπό Γκιναλντό (Thibault Guinaldo), ερευνητή στην Διαστημική Ωκεανογραφία στο Κέντρο Μελετών Δορυφορικής Μετεωρολογίας (CEMS) του Λανιόν.
+ Πώς εξηγούνται;
“Υπάρχουν πολλές υποθέσεις. Αλλά η βασική θέση είναι ότι η θερμοκρασία του ωκεανού αυξάνεται με την υπερθέρμανση του πλανήτη”, διευκρινίζει ο ερευνητής.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι θαλάσσιοι καύσωνες έχουν διπλασιαστεί σε συχνότητα από την προβιομηχανική εποχή, σύμφωνα με τους ειδικούς για το κλίμα της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC/GIEC).
Σε αυτό πρέπει να προστεθεί «η φυσική μεταβλητότητα» του κλίματος, σύμφωνα με τον Τιμπό Γκινάλντο. Στον Βόρειο Ατλαντικό, ένας ασθενής άνεμος μείωσε την ανάμειξη των επιφανειακών υδάτων στο πλαίσιο ενός αντικυκλωνικού φαινομένου που ευνοεί την υπερθέρμανση, με λιγότερα σύννεφα να αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία.
Στον Ειρηνικό Ωκεανό, είναι μάλλον η άνοδος του περιοδικού κλιματικού φαινομένου El Niño που συμβάλλει στη υπερθέρμανση των νερών.
+ Πώς αντιδρούν τα οικοσυστήματα;
«Η διαδοχή των κυμάτων καύσωνα τείνει να αποδυναμώνει τα οικοσυστήματα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει την δραματική μείωση των πληθυσμών ή μετατοπίσεις πληθυσμών προς ψυχρότερα νερά», εκτιμά ο Ρολάν Σεφεριάν (Roland Séférian), κλιματολόγος στο Εθνικό Κέντρο Μετεωρολογικών Μελετών (CNRM) στην Τουλούζη.
Κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα 2015-2019 στη Μεσόγειο, περίπου πενήντα είδη (κοράλια, αχινοί, μαλάκια, δίθυρα, ποσειδωνία κ.λπ.) εμφάνισαν μαζική θνητότητα μεταξύ της επιφάνειας και έως βάθος 45 μέτρων, σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2022 στην επιστομονική επιθεώρηση Global Change Biology.
Ορισμένα είδη, όπως τα ψάρια, θα μεταναστεύσουν προς τους πόλους αναζητώντας πιο δροσερά νερά, ενώ άλλα θα «μεταναστεύουν προς τα βάθη», σύμφωνα με τον ερευνητή, ο οποίος ωστόσο υπογραμμίζει τις «γκρίζες ζώνες που συνδέονται με την ικανότητα προσαρμογής, ανθεκτικότητας ή μετανάστευσης» των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
«Υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν γνωρίζουμε. Είναι πολύ δύσκολο να προβλέψουμε γεγονότα μαζικής θνητότητας», προσθέτει ο ερευνητής. Έτσι, «για τα κοράλλια, αν τα κύματα καύσωνα δεν είναι πολύ έντονα και κοντινά μεταξύ τους», «παράγεται κάποιου βαθμού μια ανθεκτικότητα», σημειώνει, προσθέτοντας ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη «τείνει να μεταμορφώνει τα οικοσυστήματα σε βάθος».
+ Ποια ζωή για τους ωκεανούς στο μέλλον;
Υπό την επίδραση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, τα κύματα καύσωνα θα μπορούσαν να είναι 20 έως 50 φορές πιο συχνά μέχρι το τέλος του αιώνα, σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή, σύμφωνα με την IPCC, η οποία επίσης προβλέπει επιδείνωση της έντασης και της έκτασής τους.
«Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν είδη που θα ωφεληθούν από αυτή την αλλαγή. Οι μέδουσες είναι οργανισμοί που θα ωφεληθούν από έναν θερμότερο ωκεανό, θα πολλαπλασιασθούν», σημειώνει ο Ρολάν Σεφεριάν. «Ίσως ο ωκεανός του μέλλοντος να είναι ένας ωκεανός γεμάτος μέδουσες».
Αλλάζει ήδη το οικοσύστημα; Κατά τη διάρκεια επιχείρησης στον Βισκαϊκό Κόλπο, οι επιστήμονες του Ifremer παρατήρησαν με έκπληξη μεγάλες συγκεντρώσεις καβουριών κολυμβητών, καθώς και «μεγάλους πληθυσμούς πλαγκτονικών οργανισμών, κυρίως σαλπών».
«Παρατηρούμε αυτά τα καβούρια κάθε χρόνο, αλλά ποτέ δεν τα έχουμε δει σε τόσο μεγάλους αριθμούς και οργανωμένα», εξηγεί ο Ερουάν Ντυαμέλ ( Erwan Duhamel), ερευνητής αλιείας και συνυπεύθυνος για την εκστρατεία Pelgas.
«Η παρουσία αυτών των καβουριών, μεδουσών και σαλπών σε μεγάλες συγκεντρώσεις υποδηλώνει μια πιθανή αλλαγή στο οικοσύστημα», προσθέτει. «Πριν από μερικά χρόνια, μόνο ένα στα τέσσερα χρόνια θεωρείτο έτος μέδουσας. Τώρα είναι στην πραγματικότητα κάθε χρόνο.»