Σας έχει τύχει να κάθεστε σε μία παρέα συνομιλήκων σας και πάνω στη συζήτηση να αναφέρετε ότι όταν ήσασταν νέοι η μουσική ήταν ακλύτερη από αυτή που παίζει τώρα και μετά να αραδιάζετε με ενθουσιασμό ένα σωρό αγαπημένα τραγούδια από τα… καημένα τα νιάτα;
Δεν είστε οι μόνοι…
Και άλλες γενιές μουσικόφιλων λένε ότι η μουσική ήταν πολύ καλύτερη όταν ήταν νεότεροι. Αυτό δημιουργεί μία εύλογη απορία: Δεν μπορεί να έχουμε όλοι δίκιο -ή μήπως έχουμε;
Ειδικοί στον τρόπο με τον οποίο η μουσική επηρεάζει τον εγκέφαλό μας εξηγούν γιατί συμβαίνει αυτό.
«Δεν είναι ότι η μουσική ήταν καλύτερη όταν ήμασταν νεότεροι -είναι ότι η μουσική προκαλεί πολύ, πολύ ισχυρά συναισθήματα», δήλωσε η Δρ Rita Aiello, μουσικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, η οποία εξετάζει πώς οι άνθρωποι επεξεργάζονται τη μουσική και πώς η μουσική και οι αναμνήσεις διαμορφώνουν η μία την άλλη.
Η Aiello θυμάται το «Yesterday» των Beatles και το «People» της Barbra Streisand ως δύο από τα αγαπημένα της τραγούδια από τα νεανικά της χρόνια. «Η μουσική είναι ένα εξαιρετικά ισχυρό σύνθημα για να θυμηθούμε τι έχει συμβεί στο παρελθόν στη ζωή μας», είπε.
Αλλά γιατί η μουσική έχει τέτοια δύναμη; «Η μουσική είναι επεισοδιακή», δήλωσε ο δρ Ρόμπερτ Κατιέττα, καθηγητής μουσικής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας. «Αν κοιτάξετε ένα έργο τέχνης ή κάτι άλλο, μπορείτε να το κοιτάξετε και να φύγετε. Η μουσική είναι διαχρονική. Υπάρχει ένα τμήμα του εγκεφάλου μας που ονομάζεται επεισοδιακή μνήμη -εκεί πηγαίνει».
Είναι λογικό. Η προτίμηση ενός ατόμου για τη δημοφιλή μουσική κορυφώνεται γύρω στην ηλικία των 23 ετών, σύμφωνα με μια μελέτη του 1989 που δημοσιεύθηκε στο Journal of Consumer Research, ενώ μια συνέχεια του 2013 στο περιοδικό Musicae Scientiae αναφέρει την ηλικία των 19 ετών.
Μια αναπαραγωγή της τελευταίας μελέτης το 2022 στο περιοδικό Marketing Letters: A Journal of Research in Marketing διαπίστωσε ότι η μουσική προτίμηση ενός ατόμου κορυφώνεται ήδη από τα 17 έτη.
«Είναι μέρος της ταυτότητάς σας», δήλωσε ο Cutietta. «Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, αναπτύσσουμε τόσο πολύ το ποιοι είμαστε και συνδεόμαστε με τη μουσική».
Ο Cutietta, που γεννήθηκε το 1953, ανέφερε το έργο των Beatles και του μαέστρου Leonard Bernstein μεταξύ των αγαπημένων του. Αυτοί οι καλλιτέχνες βοήθησαν στη διαμόρφωση των μουσικών του προτιμήσεων ως έφηβος.
Αυτή η προσκόλληση στην ταυτότητά σας μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο αισθάνεστε λιγότερο συνδεδεμένοι με τη σύγχρονη μουσική καθώς μεγαλώνετε. Τα συναισθήματα που συνδέονται με τη μουσική στις ευαίσθητες ηλικίες βοηθούν στη διαμόρφωση ενός ισόβιου δεσμού, με τα χαρούμενα και τα λυπημένα συναισθήματα να διαπλέκονται -ακόμη και να αλληλοσυμπληρώνονται- κατά την ακρόαση ενός τραγουδιού.
«Αν ήμασταν λυπημένοι (ακούγοντας ένα τραγούδι) πριν από 20 χρόνια, θα είμαστε λυπημένοι και σήμερα, αλλά με μια απόσταση από αυτή τη θλίψη… οπότε υπάρχει μια διαφορετική αίσθηση εμπλουτισμού της εμπειρίας», δήλωσε η Aiello, σημειώνοντας ότι «η θλίψη μπορεί να είναι το άνοιγμα της χαράς».
Αυτό θα μπορούσε επίσης να εξηγήσει γιατί η ακρόαση ενός ρυθμού που σας άρεσε από μια παλαιότερη, πιο δύσκολη περίοδο της ζωής σας, μπορεί να φέρει μια αίσθηση κάθαρσης όταν το ακούτε τώρα, είπε.
Τι γίνεται αν θεωρείτε τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 ως το ιερό δισκοπότηρο της «αληθινής μουσικής», παρόλο που όλες οι δεκαετίες περιέχουν καλά και κακά τραγούδια;
Ίσως επειδή θυμάστε τους καλλιτέχνες, τα τραγούδια και τα άλμπουμ που είχαν νόημα για εσάς και ξεχνάτε αυτά που δεν είχαν.
«Υπάρχουν περιστάσεις που έκαναν ορισμένα τραγούδια ιδιαίτερα σημαντικά για εσάς και οι αναμνήσεις αυτών των περιστάσεων θα επανέλθουν καθώς θα ακούτε τα τραγούδια», δήλωσε η Aiello.
Αυτά τα τραγούδια με νόημα εξακολουθούν να έχουν απήχηση, είπε ο Cutietta, επισκιάζοντας τα ξεχασμένα. «Κάθε εποχή έχει φρικτά τραγούδια που έγιναν τεράστιες επιτυχίες», συμπληρώνει. «Βρίσκονται ακόμα κάπου στη μνήμη μας, αλλά επιλέγουμε να μην τα ανασύρουμε. Φυσικά, θα ανασύρουμε τα τραγούδια που μας αρέσουν».
Σίγουρα οι σημερινοί νέοι θα χαιρετίσουν τις αρχές της δεκαετίας του 2020 ως μια σπουδαία εποχή στη μουσική, λέγοντας ότι οι καλλιτέχνες του 2038 δεν έχουν σχέση με εκείνους της εποχής τους.
Το πιθανότερο όμως είναι ότι θα σκέφτονται πώς οι καλλιτέχνες που αγάπησαν διαμόρφωσαν τους νεότερους εαυτούς τους και θα ξεχνούν τα τραγούδια που δεν είχαν σημασία.