Η εκδήλωση για το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) έκλεισε το φετινό επαγγελματικό πρόγραμμα της 21ης Διεθνής Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης
Σε κατάμεστες αίθουσες ολοκληρώθηκε η τρίτη μέρα της 21ης Διεθνής Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, ένα Σάββατο γεμάτο κόσμο κάθε ηλικίας που έδωσε το ετήσιο ραντεβού του στην έκθεση.
Από τις 10 το πρωί οι επισκέπτες είχαν ήδη φτάσει στις πύλες της έκθεσης για να συμμετάσχουν σε κάθε λογής εκδηλώσεις που κράτησαν μέχρι το βράδυ: Δημοφιλείς Έλληνες συγγραφείς με τα νέα τους βιβλία, πολυαναμενόμενοι ξένοι καλεσμένοι για πρώτη φορά στην πόλη ή και στη χώρα, αφιερώματα σε δημιουργούς, τοπόσημα και ιστορικά γεγονότα, δρώμενα, εκθέσεις, θεατρικά και προβολές κράτησαν το κοινό μέχρι αργά το βράδυ στους χώρους εκδηλώσεων της Διεθνής Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης και στα περίπτερα των εκδοτών και των φορέων για γνωριμία με τα βιβλία και τους συγγραφείς.
Το Σάββατο ήταν η τελευταία μέρα του επαγγελματικού προγράμματος: Σε πάνελ για τη λογοτεχνία και τη μετάφραση των νοτιοανατολικών χωρών, συζητήθηκαν οι τάσεις για παιδικά, μυθιστορήματα και βιβλία φαντασίας, η ‘συλλεκτική αγάπη’ για τα βιβλία κόμικς και τα προγράμματα κατάρτισης για τους μεταφραστές από την Πολιτεία. Σε δε συζήτηση για τη λογοτεχνική συνάντηση νότιας και βόρειας Ευρώπης, επισημάνθηκε ότι οι εκδότες δεν περιμένουν πλέον από τους μεταφραστές αλλά βρίσκουν τον δικό τους τρόπο να ενημερωθούν για νέα βιβλία. Συζητήθηκε ο εξωτισμός ως κριτήριο επιλογής βιβλίων και το κενό ή η μονοδιάστατη εικόνα που υπάρχει για την Ελλάδα στο εξωτερικό – ήλιος, νησιά, κλπ -, η σπανιότητα των ελληνικών μεταφράσεων που κάνει πιο δύσκολες τις προτάσεις για νέους Έλληνες συγγραφείς, η ανάγκη συνεχούς εκπαίδευσης των μεταφραστών, αλλά και οι διαφορές του τρόπου ανάγνωσης μεταξύ των νοτίων και βορείων χωρών.
Μεγάλο ενδιαφέρον συγκέντρωσε η εκδήλωση για τη μεταφορά του βιβλίου στην οθόνη: Η σκηνοθέτρια και παραγωγός Πέννυ Παναγιωτοπούλου και η συγγραφέας-σεναριογράφος Κάλλια Παπαδάκη τόνισαν ότι για να γίνει ένα βιβλίο ταινία, χρειάζεται να υπάρχει ένα σενάριο. Η γλώσσα της ταινίας είναι εντελώς διαφορετική από τη γλώσσα της λογοτεχνίας, συνεπώς είναι κρίσιμο να έχουμε μια καλή μεταφορά. Από τη σκοπιά της πάντως το βασικό ζητούμενο είναι να εξυπηρετεί το βιβλίο την ταινία και όχι το αντίστροφο.
Σε συζήτηση για το ΑΙ στην εκδοτική δραστηριότητα, επισημάνθηκε ότι το 95% των βιβλίων δεν έχουν διαφημιστεί, για το σκοπό αυτό έχει αναπτυχθεί η τεχνητή νοημοσύνη που αναλύει το περιεχόμενο των βιβλίων και δημιουργεί διαφημίσεις σε πολλαπλές πλατφόρμες. Συζητήθηκαν επίσης οι διαφορές μεταξύ παρελθόντος και παρόντος: Η σημερινή γενιά θα αναπτύξει τις δεξιότητες κριτικής σκέψης, η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να αντικαταστήσει τους ανθρώπους.
Η εκδήλωση για το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) έκλεισε το φετινό επαγγελματικό πρόγραμμα. Όπως είπαν οι βραβευμένες ομιλήτριες, το βραβείο έχει βοηθήσει, ειδικά σε μικρότερες γλώσσες και πάντως το μεγαλύτερο κέρδος είναι το να μιλάς με τον κόσμο όπως τώρα, σε μια ειλικρινή γλώσσα. Πρόκειται για μια σταθερή ανταλλαγή ιδεών και δικτύωση ανάμεσα σε γλώσσες, πολιτισμούς και χώρες. Όπως είπε χαρακτηριστικά η Lidija Dimkovska, «Γράφω ποίηση στη γλώσσα μου, γιατί μόνο στη γλώσσα μου μπορώ να είμαι εγώ». Στη συζήτηση συμμετείχε ο Μάκης Μαλαφέκας, υποψήφιος από την Ελλάδα για το βραβείο EUPL 2025, που θα ανακοινωθεί στην Πράγα στις 16 Μαΐου. Η εκδήλωση έκλεισε με την επισήμανση ότι στην εποχή της ταχύτητας και του scroll down, το γράψιμο και η ανάγνωση είναι μια πράξη αντίστασης.
Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Μετάφρασης της ΔΕΒΘ, φοιτήτριες της Ιταλικής Φιλολογίας και η Πανελλήνια Ένωση Μεταφραστών παρουσίασαν ένα εργαστήριο για την μετάφραση μέσω CHAT GPT. Ως παράδειγμα χρησιμοποίησαν ένα ιταλικό λογοτεχνικό ανάγνωσμα. Συγκρίνοντας τη μετάφραση της ΤΝ και των μεταφραστών, η εκδήλωση παρουσίασε τις προκλήσεις των εφαρμογών ιδίως στα λογοτεχνικά και ποιητικά έργα. Επισημάνθηκε από τους ομιλητές, ότι 7,5 εκατομμύρια έργα συγγραφέων έχουν κλαπεί, ενώ το open AI αντιμετωπίζει αγωγή από το σωματείο Αμερικανών συγγραφέων και από τη New York Times.
Παράλληλα σε εκδήλωση για το AI στην Εκπαίδευση και στον Πολιτισμό, επισημάνθηκε ότι το ΑΙ δεν είναι απλά έξυπνο, αλλά και προσωποποιημένο. Ο ρόλος των πανεπιστημίων σιγά σιγά αλλάζει. Παλιά λέγαμε τα πανεπιστήμια παράγουν γνώση, αλλά πλέον είναι σημαντικό να παράξουν δεξιότητες, ειπώθηκε χαρακτηριστικά.
Σε εκδήλωση για την τεχνητή νοημοσύνη, την προπαγάνδα και τα fake news, συζητήθηκε έντονα ο προβληματισμός σχετικά με το απαιτούμενο προστατευτικό νομικό πλαίσιο σε εθνικό και διεθνές πλαίσιο που αφορά τόσο τον εκδοτικό χώρο όσο και τη δημοσιογραφία. Τα δικαιώματα στα νέα προϊόντα που δημιουργεί η ΤΝ, ανατρέχοντας σε υπάρχουσες παραγωγές απασχόλησε το πάνελ, όπως επίσης και η διαφάνεια και η ανάγκη θεσμικής ‘αξιολόγησης των αξιολογητών’ των ειδήσεων που τροφοδοτούν την ΤΝ, ώστε να περιοριστούν τα fake news.
Όπως είπε ο Νίκος Παναγιώτου, καθηγητής ΑΠΘ, το θέμα αφορά την ομαλή λειτουργία των κοινωνικών δομών και της κοινότητας. Τα fake news είναι σήμερα η μεγαλύτερη απειλή για τις σύγχρονες δημοκρατίες, γιατί αν η παραπληροφόρηση γίνει στοχευμένα, απειλεί την οικονομία, την εθνική ασφάλεια, την επιστημονική γνώση, εν τέλει την ίδια την κοινωνική συνοχή. «Ο χώρος των ΜΜΕ έχει δύο όπλα, τον επαγγελματισμό και την δεοντολογία», τόνισε, μιλώντας και για τον αναντικατάστατο ρόλο του δημοσιογράφου, αλλά και την ανάγκη διαφάνειας στο χώρο των επιχειρήσεων ενημέρωσης.
Ο Σωτήρης Τριανταφύλλου, πρόεδρος ΠΟΕΣΥ, μίλησε για την παραπληροφόρηση και τη χειραγώγηση. « Είμαστε σε ένα νέο τοπίο, καθώς οι πολίτες και η ΤΝ παράγουν ειδήσεις, αποτελούν κανάλια επικοινωνίας, ένα ρόλο που παλαιότερα είχαν μόνο τα ΜΜΕ. Είναι ανατρεπτική η ΤΝ και πρέπει να αντιμετωπίσουμε και το εργασιακό κομμάτι, την κατάλληλη κατάρτιση των επαγγελματιών, αλλά και το θεσμικό πλαίσιο. «Οι δημοσιογράφοι της Ελλάδας παρουσιάζουμε κώδικα δεοντολογίας για την χρήση της ΤΝ», ανακοίνωσε ο ομιλητής.
Στο πλαίσιο της ΔΕΒΘ παρουσιάστηκε από μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και καθηγητές η δράση του Βαφοπουλείου Πνευματικού Κέντρου, My keywords_ Είμαι οι λέξεις μου, ένα εργαστήρι που χρηματοδοτήθηκε από το ΥΠΠΟ και συνδύασε τη λογοτεχνική και ποιητική με τη σωματική έκφραση. Κατά κοινή ομολογία ήταν μια μοναδική εμπειρία συνδυασμού των βαθιών εννοιών των λέξεων και του σώματος. Αυτό που μας λείπει σήμερα είναι η επικοινωνία, διαπιστώθηκε. Η δε Μίνα Φιλιοπούλου, πρόεδρος Εφορευτικής Επιτροπής του Κέντρου, σχολίασε ότι η κεντρική πολιτική σκηνή πρέπει να καταλάβει ότι τα παιδιά χρειάζονται ώρες που θα επικοινωνήσουν για ζητήματα ψυχικής υγείας και όχι μόνο για βαθμούς, τεχνολογία και STEM.
Το Βαφοπούλειο διοργάνωσε επίσης εκδήλωση αφιερωμένη στην αλληλογραφία του Γ.Θ. Βαφόπουλου που αριθμεί 4.418 επιστολές από το 1922 έως το 1996 με πολύ σημαντική αξία για την ιστορία και την λογοτεχνία. Σε αυτήν μπορεί να βρει κανείς επιστολές με τον Παλαμά, τον Ρίτσο και δύο μοναδικές επιστολές που αντάλλαξε ο Καβάφης με τον Βαφόπουλο. Είναι ο μόνος Θεσσαλονικιός και βορειοελλαδίτης που συνομίλησε με τον Καβάφη, τονίστηκε. Το Βαφοπούλειο έχει συμπληρώσει 40 περίπου χρόνια ζωής στην πόλη, λειτουργεί δανειστική βιβλιοθήκη και διαθέτει σημαντική συλλογή έργων τέχνης, τις βιβλιοθήκες του Πέτρου Χάρη και του Νίκου Μπακόλα, τη βιβλιοθήκη και αρχείο του Γιώργου Ιωάννου και φυσικά το αρχείο του Βαφόπουλου.
Σε εκδήλωση για την Ελληνική λογοτεχνία στον 21ο αιώνα συζητήθηκαν οι παγκόσμιες προκλήσεις για το βιβλίο, η εντυποκεντρική αντίληψη, η συρρίκνωση της μετάφρασης λόγω κόστους, η ψηφιακή μετάβαση του βιβλίου, οι τάσεις στο ηλεκτρονικό εμπόριο των βιβλίων, ο περιβαλλοντικός παράγοντας και το νομικό πλαίσιο για θεμιτό ανταγωνισμό, όλα όσα δηλαδή επηρεάζουν τον κύκλο παραγωγής και κίνησης ενός βιβλίου και χρειάζεται να διερευνηθούν, να χαρτογραφηθούν, ώστε να σχεδιαστούν στρατηγικές επωφελείς για την κίνηση του βιβλίου.
Ο Δημήτρης Τζιόβας, ομότιμος καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών Πανεπιστημίου Birmingham δήλωσε ότι παρατηρείται μια αύξηση στην ποίηση και μια σχετική υποχώρηση της πεζογραφίας, έχουμε όμως ένα νέο εκδοτικό τοπίο, ένα οικοσύστημα λογοτεχνίας με ηχητικά βιβλία, μαθήματα δημιουργικής γραφής και λέσχες ανάγνωσης που αλλάζουν το λογοτεχνικό τοπίο, αλλά και μια λογοτεχνία που κυκλοφορεί μέσα από τα social media και την τεχνητή νοημοσύνη που συγχέει το πλαστό με το γνήσιο, έναν παράγοντα στον οποίον πάντως βασίζεται και η λογοτεχνία, θέτοντας σοβαρά προβλήματα για τη δημιουργικότητα.
Μέσα στο Σαββατοκύριακο πραγματοποιείται το 11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών της ΔΕΒΘ στο Poetry box με μεγάλη συμμετοχή του κόσμου και με 12 συγγραφείς της νέας γενιάς από 15 διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους που δίνουν μια διαφορετική προσέγγιση στο θέμα.
Μεγάλο ενδιαφέρον είχε η εκδήλωση του ΕΛΙΒΙΠ για την Ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στην Ιταλία, όπου οι συμμετέχοντες καθηγητές νεοελληνικής γλώσσας σε ιταλικά πανεπιστήμια μίλησαν για την εμπειρία της γνώσης και μετάδοσης, μέσω μετάφρασης και διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας σε Ιταλούς.
Όπως είπε χαρακτηριστικά ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Πάντοβα, Francesco Scalora «Την πρώτη φορά που ήρθα στην Ελλάδα, το 2005, ήξερα μόνο αρχαία ελληνικά και ο κόσμος γελούσε! Προσπάθησα να περάσω την αγάπη μου για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό στον σύγχρονο. Υπηρετούμε έναν πολιτισμό και ο νεοελληνιστής πρέπει να έχει τη συνολική εικόνα. Αυτό με βοήθησε να δώσουμε προσανατολισμό στις σπουδές και να καθοδηγήσω τους φοιτητές μου, προσπαθώντας να μεταδώσω το πνεύμα του νέου ελληνικού πολιτισμού. Ξεκίνησα υπηρετώντας τον φιλελληνισμό, αν και συχνά κάνουμε κατάχρηση αυτής της λέξης».
Όπως σχολίασε η Maria Caracausi, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο «Η Θεσσαλονίκη ήταν ο πρώτος μου σταθμός στην Ελλάδα και έπειτα έγινε το πάθος μου. Προσπαθούμε στην Ιταλία να περνάμε τη σκυτάλη της αγάπης για τη σύγχρονη Ελλάδα και μέσα από τα αρχαία ελληνικά μπορεί να γνωρίσει κανείς τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Οι μαθητές μου είναι οι δάσκαλοί μου, μου αρέσει να πορευόμαστε συνέχεια μαζί, ιδιαίτερα στο πεδίο της μετάφρασης. Η μετάφραση είναι ένα δώρο στο έργο και στον κόσμο».
Στο πλαίσιο επίσης του ιταλικού αφιερώματος στον Andrea Camilleri, ο συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης μίλησε για το χιούμορ του που θα του μείνει αξέχαστο και τόνισε ότι και οι δύο είχαν παράλληλους βίους και εμπειρίες που δεν γνώριζαν μέχρι να συναντηθούν στο φεστιβάλ του Παλέρμο και να ξεκινήσει η φιλία τους, ενώ και οι δύο ασχολήθηκαν με το αστυνομικό μυθιστόρημα σε προχωρημένη ηλικία.
Γεμάτες ήταν οι αίθουσες σε διαφορετικές μεταξύ τους εκδηλώσεις, από την ιστορία των εκτελέσεων στο Γεντί Κουλέ, τη «Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε, μέχρι την έρευνα για το δωσιλογισμό στην Ελλάδα κι από συγγραφείς, όπως ο Thomas Erikson ή η Neige Sinno που μίλησαν για την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων ή την ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση που συντηρείται από ένα ολόκληρο κοινωνικό σύστημα και από την πανελλαδική συνάντηση των λεσχών ανάγνωσης, αυτού του τόσο ζωντανού κυττάρου φιλαναγνωσίας, μέχρι εκδηλώσεις για το όλο και πιο δημοφιλές graphic novel.
Στο πλαίσιο του αφιερώματος στον Μανόλη Αναγνωστάκη αναφέρθηκε ότι στα δεκαπέντε του δημοσίευσε το πρώτο του ποίημα ‘Μολών Λαβέ’ σε περιοδικό της Θεσσαλονίκης και από το δημοτικό είχε αποκτήσει τη φήμη του ποιητή λόγω της ευχέρειας που είχε να ταιριάζει στίχους και ομοιοκαταληξίες. Γρήγορα όμως κατάλαβε ότι η ποίηση είναι κάτι άλλο. Είναι αισιοδοξία να μπορείς να εκφράσεις ποιητικά κάτι, έλεγε. «Τα ποιήματά του αγγίζουν ακόμα και τους ανθρώπους που δεν έχουν ζήσει τίποτα από τα φρικτά γεγονότα που είχε ζήσει εκείνος και ταιριάζουν ακόμα στις σημερινές συνθήκες», είπε χαρακτηριστικά ο συγγραφέας, ποιητής και κριτικός Δημήτρης Δασκαλόπουλος.
Σχετικά με τη διαμαρτυρία που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα του Σαββάτου στο χώρο της ΔΕΒΘ με αποτέλεσμα τη ματαίωση εκδήλωσης που είχε διοργανώσει η πρεσβεία του Ισραήλ στην Ελλάδα με καλεσμένο τον κριτικό λογοτεχνίας Oded Wolkstein και με θέμα «Μεταβαλλόμενα τοπία της εβραϊκής λογοτεχνίας»: Η θέση αρχής του ΕΛΙΒΙΠ είναι ότι οι διεθνείς εκθέσεις βιβλίου αποτελούν πλατφόρμες ελευθερίας, ανταλλαγής ιδεών και διαλόγου, καθώς και πολιτιστικές γέφυρες για τη δημοκρατία και την πολυφωνία. Εκδηλώσεις που προάγουν τη λογοτεχνία και τη γλώσσα κάθε χώρας πρέπει να έχουν θέση σε μια έκθεση βιβλίου. Συμπερίληψη για μια έκθεση βιβλίου δεν σημαίνει ματαίωση, δεν σημαίνει αποκλεισμούς.
πηγη-athensvoice.gr
